Stationsplein en Rode Loper Haarlem, Haarlem

Van gisteren naar morgen
Door de integrale aanpak is de historische waarde en de functionaliteit van het Stationsplein versterkt en klaar gemaakt voor de vele reizigers in de toekomst. Het overzicht en de teruggekeerde visuele rust zorgen voor een prettig verblijfklimaat.

Grondige vernieuwing
Het stationsplein van Haarlem werd voorheen beschouwd als zo ongeveer het lelijkste en meest onherbergzame gedeelte van de binnenstad. Het prachtige monumentale station, door velen als het mooiste station van Nederland gezien, werd geen eer aan gedaan door de omgeving. Voor de gemeente Haarlem was dit een reden om het stationsplein en omgeving grondig te vernieuwen. Uit een aantal visies van gerenommeerde bureaus werd de visie “Gisteren is Morgen” van wUrck geselecteerd voor uitwerking en realisatie. In de visie , geïnspireerd door de architectonische kwaliteit van het station en de openbare ruimte van de binnenstad van Haarlem, is van “gisteren” weer “morgen” gemaakt. Zo wordt verwezen naar de situatie waarin sprake was van een Stationsstraat en een zicht op het station in de lengterichting. De opdracht is geïntegreerd met het ontwerp en de uitvoering van een ondergrondse fietsenstalling, het Fietssouterrain.

Heden en verleden in balans
Bij de gebieden die grenzen aan de binnenstad is aangesloten op de materialen van de binnenstad. Voor het Stationsplein is echter gekozen voor een afwijkend materiaalgebruik. Baksteen, kenmerkend voor de Haarlemse binnenstad, is weliswaar als `hoofdmateriaal` gebruikt, maar met nieuwe patronen en natuurstenen details. Het Stationsplein krijgt zo een sterke eigen identiteit binnen het Haarlemse stadsweefsel. Voor de busbaan is natuursteen gekozen als contrasterend materiaal: prachtige granietbanen die sterker, slijtvaster, duurzamer en veel fraaier zijn dan beton of asfalt. Naast de bijzondere verharding is exclusief meubilair toegepast, aansluitend op de historische context, maar niet oubollig en met een eigen identiteit die het stationsplein verdient.

De banen van natuursteen (“De Sporen”) refereren naar treinrails en accentueren de richting waarmee de bezoekers van Haarlem de stad binnenkomen en waarlangs ze vertrekken. Op het plein accentueren de sporen in het horizontale vlak de ruimtelijke geleding, maar het zijn ook de “magneten” die de verschillende componenten binden. In de banen worden bomenrijen en straatmeubilair, zoals banken en afvalbakken en reizigersinfo opgenomen, maar ook verlichting en afwatering zijn geïntegreerd.

Het ontwerp is tot stand gekomen door een intensieve samenwerking tussen wUrck en de gemeente Haarlem. De verkeerskundige inbreng van Goudappel Coffeng en de lichtvisie van Lichtontwerpers.nl hebben hierbij een belangrijke bijdrage geleverd aan een gedegen, realistisch en maakbaar ontwerp.

Fietsenstallingen
Naast het inrichtingsplan voor het Stationsplein was wUrck ook verantwoordelijk voor in totaal 8000 gerealiseerde fietsparkeerplaatsen, verdeeld over drie locaties rondom en in het station van Haarlem. Voorheen werd het Centraal Station van alle zijden belaagd door geparkeerde fietsen, maar in het kader van het landelijk programma ‘Ruimte voor de Fiets’ is het station nu voorzien van een adequate en comfortabele oplossing van het fietsparkeerprobleem.

Direct ontsloten vanaf de Kruisweg, de centrale ‘fietsloper’ door de stad, is onder het Stationsplein één van de grootste fietsenstallingen van Europa gerealiseerd, het Fietssouterrain, met ruim 5000 fietsparkeerplaatsen. Het is een ondergronds interieur ter grootte van een voetbalveld, over één lange zijde op theatrale wijze aangesneden door de ‘daglichtzone’, een betonnen baldakijn afgedekt met glazen vloerlichten in het plein. Onder het wakend ‘oog’ van de beheerdersruimte bevinden zich In deze zone de entreetrappen en de commerciële voorzieningen. Een ondergrondse traverse brengt de reiziger van hieruit rechtstreeks in het hart van het station.

De Fietsgevel aan de noordzijde (de achterkant van het station) biedt plaats aan 2000 fietsen en vormt bovendien een nieuwe entree voor het station. Het Fietscarré met circa 1100 fietsparkeerplaatsen bevindt zich in het bestaande gangen- en tunnelstelsel onder de sporen en perrons. De hier sinds jaar en dag gehuisveste stalling is visueel en ruimtelijk opgewaardeerd naar de huidige maatstaven van stallingscomfort.

De Rode Loper
De Rode Loper is de ruggengraat van het Haarlemse fietspadennetwerk. Hij verbindt de binnenstad via de Kruisstraat en de Kruisweg met het Stationsplein en met Haarlem Noord. In de volksmond wordt het rode pad door de Haarlemse binnenstad ook wel een fietsstraat genoemd. Maar de Rode Loper staat voor méér. Voor gastvrijheid, kwaliteit en toegankelijkheid. Fietsers en voetgangers krijgen alle ruimte, gemotoriseerd verkeer is er ‘te gast’ en parkeren is er verboden.

De Rode Loper is uitgevoerd in zogeheten strengpersklinkers. Door hun vorm en doordat ze machinaal kunnen worden gelegd, kunnen deze klinkers zeer strak tegen elkaar aan liggen. Daarom rijdt een fietspad van strengpersklinkers comfortabeler dan een pad van gewone straatstenen. Samen met de herinrichting van het plein brengt het ontwerp van de Rode Loper het station terug naar het oude centrum.